‘Verwachtingen zelfredzaamheid niet realistisch’

Meer participatie in de samenleving voor mensen die dit niet (helemaal) op eigen kracht kunnen; dat was het streven toen vijf jaar geleden gestart werd met de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet. De resultaten blijven in de praktijk achter bij de verwachtingen van deze decentralisatie.

Dit concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in ‘Sociaal domein op koers? Verwachtingen en resultaten van vijf jaar decentraal beleid’. De verwachtingen van het nieuwe beleid waren te hoog gespannen, bijvoorbeeld over de zelfredzaamheid van mensen en een zorgzamere samenleving. Gemeenten behalen nog geen betere resultaten dan het Rijk. De betrokken ministeries zijn volgens het SCP nu aan zet om realistische doelen te stellen en regels beter op elkaar af stemmen.

Sociale wijkteams

Er is op dit moment volgens het SCP onvoldoende zicht op mensen die wel problemen hebben, maar niet aankloppen bij de gemeente of hulpverlenende instanties: De verwachting dat gemeenten problemen eerder kunnen signaleren dan het Rijk, omdat ze dichter bij hun burgers staan, blijkt in de praktijk weerbarstig. Hoewel de meeste gemeenten sociale wijkteams hebben opgezet, komen die er niet altijd aan toe om problemen bij mensen actief op te sporen.

Eigen kracht

In de decentrale aanpak werd ook meer van mensen zelf verwacht: eigen kracht, zelfredzaamheid en meer voor elkaar zorgen. Het onderzoek laat zien dat de verwachtingen van het Rijk en de ervaringen van de praktijk niet overeenkomen. Het blijkt dat mensen het vaak moeilijk vinden om anderen uit hun omgeving om hulp te vragen of er is niemand om hen te helpen. Het percentage mensen dat mantelzorg geeft aan mensen met een beperking is sinds de decentralisaties niet toegenomen.

Knelpunten lossen niet vanzelf op

Het Rijk kan gemeenten in staat stellen om kwetsbare burgers beter te ondersteunen. Hiervoor doet het SCP een aantal aanbevelingen. De overheid zou moeten nadenken over de vraag hoeveel zelfredzaamheid je van burgers kunt verwachten, zegt SCP-onderzoeker Mariska Kromhout in de Volkskrant: ‘Het moet ook duidelijker worden voor burgers waar zij moeten zijn voor welke hulp. Daar kunnen gemeenten ook zelf iets aan doen. Er moet wat gebeuren, want de knelpunten lossen niet vanzelf op.’