Afscheid nemen wordt niet makkelijker

Gaat afscheid nemen makkelijker als je het vaker doet, werd de lezers van Trouw gevraagd. Het antwoord is: nee. Hieronder enkele reacties uit de krant van vandaag

Steeds vaker stapje terug

“Ik, 85-jarige man, heb in mijn leven van heel wat afscheid moeten nemen: van ouders, familieleden, vrienden en collega’s. Maar ook van mijn werk en allerlei sportprestaties. En op m’n tachtigste heb ik mijn rijbewijs laten verlopen. Naarmate je ouder wordt, doe je steeds vaker een stapje terug. Waar het in de kern om draait is dit: kan ik al die stapjes terug accepteren of niet? Ik ben gelukkig, juist omdat ik die stapjes terug kan accepteren.”

Pensioen oefenen in doodgaan

‘Met pensioen gaan is oefenen in doodgaan’ heb ik gezegd in de periode dat ik besloot met pensioen te gaan. Ik ontving steevast afwijzende reacties. ‘Nee, hoe kom je erbij, er ligt nog een heel leven voor je!’ ‘Het is de mooiste tijd, zonder verplichtingen, je kunt nog van alles ondernemen.’ Natuurlijk, maar het is echt iets anders dan van baan wisselen. Voor mij is het loslaten wat ik heb opgebouwd, mijn invloed kwijtraken en het overlaten aan anderen, zeker een oefening voor het loslaten, dat we allemaal vroeg of laat zullen moeten doen.”

Nooit te oud om te leren

“Arbeidsorganisaties waar mensen met ‘hart en ziel’ samenwerken zijn geliefd. Afscheid nemen van zulke organisaties stemt meestal treurig. Maar binnen het perspectief van een nieuw begin is het ook hoopvol. Een mens is immers nooit te oud om te leren. Er zijn altijd activiteiten te vinden waar de samenleving, jezelf inclusief, beter van wordt.”