Eenzaamheid en sociale isolatie herkennen

In de afgelopen decennia is steeds duidelijker geworden dat eenzaamheid en sociale isolatie bij ouderen veel voorkomen. Deze omstandigheden kunnen ongunstige effecten hebben op zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Hoe zijn die te herkennen? En wat kun je eraan doen?

Drie artsen gaan in op deze vragen in een klinische les, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. “Het is belangrijk dat artsen en andere zorgverleners eenzaamheid en sociale isolatie herkennen, aangezien eenzaamheid vaak niet de klacht is waarmee ouderen zich tot de arts wenden. Daardoor springt een sociaal isolement niet meteen in het oog, en ook de directe omgeving is zich vaak niet bewust van de eenzaamheidsgevoelens of een sociaal isolement.” Er bestaan eenvoudig toepasbare instrumenten om te screenen op eenzaamheid, zoals een vragenlijst of sociogram.

Verhoogd risico

Bepaalde groepen ouderen lopen een verhoogd risico op eenzaamheid of sociale isolatie, merken de artsen op in het NTvG. Vooral bij mantelzorgers, ouderen met beperkingen en ouderen met een al eerder vastgestelde psychiatrische stoornis kunnen eenzaamheid en sociale isolatie zich voordoen. Hierbij spelen zowel individuele factoren (zoals persoonlijkheid, somatische kwetsbaarheid of een psychiatrische stoornis) als contextgebonden factoren (zoals overbelasting door mantelzorg of een klein sociaal netwerk) een rol.

Simpele vraag

Ouderen bespreken meestal niet uit zichzelf hun gevoelens van eenzaamheid met de arts, aldus de klinische les in het NTvG. “Daarom moet men juist bij de genoemde kwetsbare groepen hierop alert zijn. De simpele vraag ‘voelt u zich eenzaam?’ kan een goed begin zijn. De aanpak van patiënten met eenzaamheid en sociale isolatie vraagt om een individuele invulling, waarbij interventies kunnen passen die niet slechts gericht zijn op behandeling van symptomen, maar die ook gericht zijn op verandering van de persoonlijke situatie van de betrokkene en op hoe deze met eenzaamheid en sociale isolatie omgaat.”