Artsen worstelen met euthanasie bij dementie

Veel artsen ervaren emotionele belasting en onzekerheid bij een verzoek tot euthanasie bij patiënten met dementie, blijkt uit onderzoek van het Radboudumc. Dat komt door de verwachtingen over een vooraf opgestelde wilsverklaring, de lastige beoordeling van de wilsbekwaamheid en de druk door patiënten zelf en naasten. Betere begeleiding van artsen is wenselijk.

Steeds meer mensen met dementie in Nederland vullen een wilsverklaring in en verwachten daarmee dat ze vanzelfsprekend recht hebben op euthanasie, wanneer zij door hun ziekte wilsonbekwaam worden. Maar artsen worstelen juist met euthanasie bij dementie. Zij voelen zich onder druk gezet, ervaren onzekerheid, en stuiten op hun eigen emotionele en persoonlijke kaders. Dat blijkt uit het proefschrift van huisarts en onderzoeker van het Radboudumc Jaap Schuurmans.

Gewijzigde richtlijn

Aanleiding voor het onderzoek was een wijziging in de Nederlandse richtlijn voor euthanasie in 2015 en de commotie die daarop volgde in de media en onder artsen. Volgens de wijziging is het niet langer nodig dat een euthanasiewens in woord of gebaar bevestigd moet worden. Oftewel: een vooraf opgestelde wilsverklaring zou voldoende zijn voor euthanasie, ook als de patiënt door dementie inmiddels wilsonbekwaam is.

Twijfel over wilsverklaring

Schuurmans hield tientallen interviews en voerde een enquête uit onder bijna 450 huisartsen en artsen ouderengeneeskunde. Daaruit blijkt dat de bereidheid onder artsen om euthanasie toe te passen groot is, behalve bij mensen met dementie. Artsen twijfelen over de waarde van een eerder opgestelde wilsverklaring. Ook hebben ze moeite met de inschatting van ondraaglijk lijden, een vereiste voor euthanasie. Zelfs als iemand vooraf heeft gezegd: ‘Als ik mijn geliefden niet meer herken is dat ondraaglijk lijden.’

Gevoel van onmacht

‘We zien bij dementie dat eerst de patiënt lijdt, maar in een later stadium vooral de naasten’, licht Schuurmans toe. ‘Het lijden verplaatst zich als het ware. De familie en naasten gaan steeds meer een interpretatie geven aan het lijden van de persoon met dementie. Zij moeten toezien hoe iemand achteruit gaat en dat geeft een gevoel van onmacht.’

Eigen regie

Veel artsen vinden euthanasie bij dementie belastend en dat zal volgens Schuurmans verder toenemen: ‘We zien een trend in de samenleving dat het professionele oordeel van artsen steeds minder bepalend is. Het belang van de beleving en zelfstandigheid van de patiënt groeit en krijgt meer invloed op medische beslissingen. Mensen willen eigen regie en dat legt druk op artsen.’