Hof buigt zich over hulp bij zelfdoding

Coöperatie Laatste Wil staat vandaag tegenover de staat in een hoger beroep over hulp bij zelfdoding. Dat is strafbaar, maar dat zou het niet moeten zijn, vinden zij. Trouw, NRC en Telegraaf berichten hierover.

Is het terecht dat mensen kunnen worden vervolgd voor hulp bij zelfdoding? Over die vraag moeten de raadsheren van het gerechtshof in Den Haag zich volgens Trouw buigen tijdens het hoger beroep van Coöperatie Laatste Wil (CLW) tegen de staat. De inzet van de CLW en de 29 mede-eisers vandaag: een doorbraak in de wetgeving rond hulp bij zelfdoding. Zij weten zich daarbij ‘moreel en financieel’ gesteund door de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, waar de meer activistische CLW ooit uit ontstond.

Kleine kans

Zal het gerechtshof, anders dan de rechtbank, zich aan de kant van de CLW scharen? Die kans is klein, zegt n Trouw emeritus hoogleraar gezondheidsrecht Johan Legemaate. “Sommige mensenrechten kun je afdwingen, maar dat geldt niet voor het recht op zelfbeschikking rond het levenseinde. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft geoordeeld: je mág als overheid ruimere regels maken rondom het levenseinde, maar die keuze is aan de wetgever.”

Maatschappelijke ontwikkeling

Maar, zegt Legemaate erbij, ook als de raadsheren zich niet in het voordeel van de CLW uitspreken, wil dat niet zeggen dat het voor de coöperatie een nutteloos proces is. “Een ander doel is om een maatschappelijke ontwikkeling zichtbaar te maken en een debat op gang te helpen. In die zin heeft het hoe dan ook nut.”

Wij zouden best kunnen winnen

CLW bestaat volgens NRC vooral uit vitale zestigers en zeventigers die zekerheid willen over hun dood. Hun einde moet zachter zijn dan de moeizame sterfgevallen van naasten die ze in hun lange leven al hebben meegemaakt. Samen met mede-eisers daagde CLW de staat in 2021 om af te dwingen dat Nederlanders op humane wijze een einde aan hun leven mogen maken. De eisers willen volgens NRC dat de strafbaarstelling van hulp bij zelfdoding vervalt, zodat mensen ook door anderen dan artsen geholpen kunnen worden. Eerder waren vergelijkbare zaken succesvol in Duitsland en Oostenrijk. Maar in Nederland besliste de rechter in eerste aanleg in het nadeel van CLW en de mede-eisers; daarom gingen zij in hoger beroep. De uitspraak kan na de zitting nog maanden op zich laten wachten. Het is geen gelopen race”, zegt “CLW-voorzitter Frans Copini in NRC. “Wij zouden best weleens kunnen winnen.”

Een mensenrecht

Waarom Copini dat denkt? “In eerste aanleg heeft de rechter een paar interessante dingen gezegd. Hij zei dat zelfbeschikking over het eigen sterven een belangrijk recht is, een mensenrecht.” En hij heeft ook gezegd dat de euthanasiewet die we nu hebben toereikend is. Copini: “Dat is de ellende. De rechter heeft geïnterpreteerd dat de WTL, de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding, een ‘rechtmatige inperking’ is van het zelfbeschikkingsrecht. Hij zegt dat er in de wet een eerlijke balans is tussen enerzijds het recht op zelfbeschikking en anderzijds de plicht tot bescherming van het recht op leven.

Alleen patiënt zelf kan beslissen

“De arts moet volgens de wet nu bepalen of de situatie van een verzoeker uitzichtloos en ondraaglijk is, maar dat zijn subjectieve begrippen die gaan over de waarneming van de patiënt”, aldus de CLW-voorzitter in NRC. “Alleen de patiënt zelf kan beslissen of diens situatie ondraaglijk en uitzichtloos is, vinden wij.”

Mijn leven voelt voltooid

De Telegraaf sprak ook met Hajo Vleming (94), veertig jaar lid van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde en sinds een tijd ook van de Coöperatie Laatste Wil (CLW). Hij weet dat hij zelfs met beginnende parkinson niet voldoet aan de voorwaarden voor euthanasie. “Maar voor mij voelt mijn leven voltooid”, zegt hij.

Op dit moment lijdt Vleming nog niet ondraaglijk. Dus komt hij niet in aanmerking voor euthanasie, vertelt hij in de Telegraaf. Maar hij zou juist graag willen sterven vóórdat het zover komt. In zijn omgeving vroegen eerder enkele ouderen om euthanasie die niet ernstig ziek waren. Hun verzoek werd afgewezen. “En een tijd later zaten ze in het verpleeghuis”, zegt hij. “Daar wil ik pertinent niet naartoe.”

Dan doe ik het op mijn eigen manier

Vleming vertelt in de Telegraaf een mooi leven te hebben gehad en binnenkort graag op een waardige manier te willen sterven. Op een moment dat hij zelf uitkiest. Het liefst wil hij euthanasie. Daarom zal hij er over enkele weken bij zijn huisarts om vragen. Ook al weet hij dat hij niet aan de voorwaarden voldoet. Maar hij is inmiddels voorbereid. “Als het verzoek wordt afgewezen, doe ik het op mijn eigen manier.”