Schenken of nalaten aan wie je wil

Wie zijn mantelzorger, trouwe buurman of lievelingsnicht wat geld wil toestoppen, moet kunnen schenken en nalaten tegen een fiscaal aantrekkelijk tarief. Erfrechtdeskundigen vinden het  volgens de Telegraaf ’uit de tijd’ dat alleen partners en (klein-)kinderen profiteren van een belastingvoordeel, en pleiten voor het invoeren van een ’vriendenerfenis’ naar Belgisch voorbeeld.

’Vrienden kies je, familie krijg je’, luidt een bekende uitspraak. Volgens Jan Latten, emeritus-hoogleraar demografie aan de Universiteit van Amsterdam gaat deze stelling voor steeds meer mensen op. Families worden kleiner, signaleert de voormalig hoofddemograaf van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Een buur, neef of vriend kan dichterbij staan dan een bloedverwant.

Vriendenerfenis

Als ouderen zo iemand een bedrag willen schenken (bij leven) of willen nalaten (via hun testament), krijgt de ontvanger een flinke schenkings- erfbelastingaanslag. “Dat moet anders”, zegt Latten. “De wetgever heeft te weinig oog voor informele relaties.”

“De gedachte achter het huidige stelsel is heel klassiek”, zegt in de Telegraaf Lucienne van der Geld, docent erfrecht aan de Radboud Universiteit en directeur van Netwerknotarissen. “Het is niet meer zo dat de achterblijvers standaard bestaan uit een vrouw en kinderen, relatievormen zijn veranderd. Je ziet bijvoorbeeld steeds meer ’gezelschapspartners’: ouderen tussen wie genegenheid is, maar geen liefde in de zin van trouwen en samenwonen. Als je zo iemand geld wil schenken of nalaten, heeft dat nu grote gevolgen.” Van der Geld zou nog een stap verder willen gaan dan de vriendenerfenis: zij stelt voor dat iedere burger een levenslang, vrij besteedbaar schenk- en erfbelastingforfait van bijvoorbeeld 250.000 euro krijgt. “Daarmee kun je schenken of nalaten aan wie je wil.”

Haken en ogen

Ook erfrechtadvocaat en mediator Annette van Riemsdijk, een van de grondleggers van nalatenschapsmediation in Nederland, is voorstander van het invoeren van een vriendenerfenis. In de Telegraaf zegt zij:  “Helemaal als er zorg in het spel is. We willen dat ouderen zo lang mogelijk thuis blijven wonen, verzorgingstehuizen vallen om. Als sociaal geëngageerde mensen zich over iemand ontfermen en als dank iets erven, krijgen ze een enorme belastingaanslag. Ik zie in mijn praktijk veel ontwrichte gezinnen, mensen vallen steeds vaker op niet-familieleden terug.” Toch zitten er wel wat haken en ogen aan dit soort regelingen. Zo ligt misbruik op de loer, als schenken voor de ontvanger fiscaal interessanter wordt. “Maar daar kun je beperkingen aan stellen”, zegt Van Riemsdijk.