Hoeveel kan je van mantelzorgers vragen

Terwijl de overheid zich terugtrok, werd een groter beroep gedaan op de burger zelf, ook in de ouderenzorg. Maar hoeveel liefde kan je van mantelzorgers vragen om het zorgstelsel overeind te houden? Twee filosofen geven antwoord in Trouw.

“Met voldoende politieke wil is het praktische probleem van het personeelstekort makkelijk oplosbaar”, zegt Paul van Tongeren, emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek in Nijmegen en Leuven: “betaal zorgpersoneel meer, of maak het voor asielzoekers makkelijker om in de zorgsector aan de slag te gaan. Nu vraagt de overheid ons echter om weer meer voor onze naaste ouderen te gaan zorgen, en eigenlijk kan dat dus niet.” De staat kan niet zomaar ineens zeggen: wij hadden lange tijd de ouderenzorg tot taak, maar nu moet jíj weer voor je bejaarde moeder gaan zorgen.

Vierdaagse werkweek

“Als je in deze samenleving niet alleen voor jezelf, maar ook voor een ander geacht wordt te zorgen, valt dat inderdaad amper te combineren,” beaamt Thijs Lijster, universitair docent kunst- en cultuurfilosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen, in Trouw. “Dat bleek tijdens de coronacrisis, toen mensen hun werk moesten blijven doen en daarnaast thuisonderwijs geven en pannetjes soep naar hun ouders brengen. Dat kan je alleen van mensen vragen als je het ook zo regelt dat er een standaard vierdaagse werkweek komt met behoud van salaris, anders is het weinig rechtvaardig.”

Natuurlijke drang

Veel mantelzorgers willen volgens Van Tongeren vanuit een natuurlijke behoefte wel zorgen, maar niet te veel, want anders moeten ze hun baan opzeggen, en zonder geld kunnen ze er ook niet op elk gewenst moment voor hun zorgbehoevende naaste zijn. “Maar we kennen ook allemaal de deerniswekkende verhalen van ouderen die in het verpleeghuis in hun eigen urine moeten liggen. Misschien zullen er uiteindelijk tóch meer mensen opstaan die hun natuurlijke drang om te zorgen volgen door hun bejaarde vader of moeder in huis te nemen.”

Delicate basis

Iemand kan heel veel van een zorgbehoevende ouder of partner houden, en tóch niet in staat zijn om die persoon de juiste zorg te bieden, merkt Lijster op in Trouw.  “Bovendien heeft de Franse filosoof Michel Foucault ons geleerd dat zorg hand in hand gaat met macht: de zorgbehoevende geniet macht omdat die wordt verzorgd, maar de zorgbehoevende is ook overgeleverd aan de macht van de verzorger. Dat is een delicate balans.”