Steeds minder onzichtbaar

Lange tijd hebben moderne filosofen het thema ‘ouder worden’ gemeden. Nu zijn er eindelijk een paar boeken verschenen over hoe je betekenis moet geven aan je leven als je geen duidelijke maatschappelijke rol meer hebt, aldus NRC. Onder de kop Steeds minder onzichtbaar belicht de krant: Liesbeth Woertman: Zeg me wie ik ben. Over de grenzen van identiteit (Ten Have, 176 blz. € 22,99); Didier Eribon: Een vrouw uit het volk. Leven, ouderdom en sterven (Vie, vieillesse et mort d’une femme du peuple, Vert. Jeanne Holierhoek. Athenaeum, 304 blz. € 24,99) en Suzanne Biewinga: Ouder worden als ervaring. Filosofie van het late leven (Boom, 224 blz. € 24,99)

De blik afwenden is filosofisch gezien een zeer hoge prijs om te betalen voor de eigen gemoedsrust, aldus NRC:  De blik terugwenden levert waarde op die niet op begrotingen is opgenomen. De waarde van waardigheid.

Leven is per definitie bewegen

“Gestolde beelden zetten ons vast, terwijl leven per definitie bewegen is”, schrijft Woertman in een van haar aforistische zinnen. Ook de beelden van de ouderdom moeten in beweging worden gebracht. Biewinga doet dat door een talige ruimte te scheppen waarin de hele rijkdom van de late levensfase tot bloei kan komen. Eribon verklaart zich tot woordvoerder van hen die die talige ruimte niet meer kunnen betreden. Door de beelden in beweging te brengen, geef je een deel van het leven terug aan wie daarin vast kwamen te zitten. Dat kun je doen door de blik niet gebruiken om vast te leggen, maar om de mens te zien als „kostbaar, uniek, vol potentie, nieuw, nooit af, eenzaam en verbonden”, aldus Woertman. We worden massaal ouder en tegelijk moeten we dat allemaal zelf doen, schrijft NRC, op onze eigen unieke wijze, gevormd door onze persoonlijke geschiedenis en door de gedeelde omstandigheden: Laten we die laatste zo goed mogelijk maken. Te beginnen met: niet wegkijken.

Waarom zou ik nog liegen?

Ook in NRC een interview van Arnon Grunberg met Elke Heidenreich, de Duitse schrijfster die een bestseller schreef over moedig ouder worden. Elke Heidenreich (82) is in Duitsland sinds kort een popster, zegt ze zelf. Haar boek Ouder worden. De kunst van het leven (in het Nederlands verschenen – Balans, 158 blz. € 17,50-  in de vertaling van Marten de Vries) staat al 50 weken op de bestsellerlijst van Der Spiegel. Daarmee lijkt ze de memoires van Angela Merkel te gaan verslaan.

Heidenreich schrijft aan het begin van haar boek dat ze haar  leven lang te veel gerookt, te veel gedronken heeft, dat ze weinig talent voor seksuele trouw bezit en daarom ook niet bijster geschikt is voor het huwelijk. Een aardige manier om een boek over ouder worden te beginnen,aldus Grunberg in NRC. Heidenreich: “Waarom nog liegen? Er zijn altijd hartstochten, soms geef je eraan toe. Het leven bestaat voor een deel uit vergissingen. Als je niet tegen vergissingen kan, kun je misschien niet tegen het leven?”

Heidenreich citeert veel, wil “laten zien dat dit een thema is dat de mensen al lang bezighoudt, sinds Seneca. Lees verder, zeg ik tegen de lezers, jullie zullen jullie liefde, jullie ziekte, jullie ouderdom, jullie eenzaamheid in die boeken vinden, daarvoor zijn wij schrijvers op deze wereld, dat de mensen zichzelf in boeken kunnen ontdekken.”