Wie zorgt voor mij op mijn eenzame oude dag?

Bewust of niet bewust, overal in de (westerse) wereld krijgen mensen steeds vaker geen kinderen. Journalist Esma Linnemann is ook zo’n zogenoemde laatstelijner: er komt niemand na haar. Maar hoe moet het dan als ze oud is, vraagt zij zich af in een essay in een special eenzaamheid van Volkskrant magazine. Uit de gesprekken die zij voor dit essay voerde, leert Linnemann dat iedereen moet nadenken over de oude dag, kinderen of geen kinderen. ‘Maar ik behoor wel tot een extra kwetsbare groep.

Wie gaat je billen wassen

‘Vrouwen die geen kinderen willen, krijgen vaak te horen: hier ga je spijt van krijgen, en: wie gaat er later je billen wassen?’, verzucht Liesbeth Smit in Volkskrant magazine tegenover Esma Linnemann . Zij schreef in 2019 ‘Echte vrouwen krijgen een kind – De stille revolutie van de niet-moeder’.  ‘Ik vind die opmerkingen absurd, want in Nederland hebben we nog steeds een verzorgingsstaat, en ook mensen zonder kinderen hebben recht op medische zorg. Bovendien ken ik genoeg mensen mét kinderen die er toch alleen voor staan.’

Een soort dameshofje

Maar, zegt Smit, geen kinderen krijgen, heeft grote impact op je oude dag. ‘Je moet bewuster nadenken over verzekeringen, over je testament en over je woonsituatie. Ik merk onder vriendinnen zonder kinderen het verlangen naar een soort dameshofje, een begijnhof, maar dan zonder strikte kuisheidseisen. Een plek om samen te wonen en bijvoorbeeld samen zorg in te kopen.

Thuishuizen

Er is intussen een aantal Thuishuizen. Die huizen moet je volgens oprichter Jan Ruyten zien als een studentenhuis voor ouderen. Alles is ingericht om het leuk te maken voor de bewoners. Die hebben een eigen ruimte van 40 vierkante meter en daarnaast een gemeenschappelijke keuken, tuin en washok.’ ‘Kinderen beschermen niet altijd tegen eenzaamheid, zegt Ruyten. ‘Veel ouderen durven hun kinderen niet tot last te zijn, die hebben het tegenwoordig vaak heel druk, zowel mannen als vrouwen werken, kinderen hebben veel naschoolse activiteiten.’In het Thuishuis kunnen de bewoners een beroep doen op een netwerk van vrijwilligers; de zorg is gezamenlijk ingekocht. ‘Het is ook een fijne plek voor mensen zonder kinderen.’

Samen dood gaan

‘Het klinkt heel dramatisch, maar ik denk weleens: wie gaat mijn hand vasthouden als ik sterf?’, zegt in Volkskrant magazine Joost Kadijk, auteur van ‘Een praktische gids voor kinderloze vaders’ (2021). ‘Dat soort vragen komen bij me boven op een begrafenis, of toen we een tijd geleden ons testament lieten opstellen, dat was echt confronterend. We zijn erg innig met elkaar geraakt, we doen echt alles samen. Maar die oude dag baart me zorgen. Moeten we nu al gaan sparen om straks zorg in te kopen? We hebben wel besloten dat we samen dood willen als het zover komt. Die wens is nog niet wettelijk vastgelegd, maar we weten dat we niet zonder elkaar kunnen.’

Altijd al alleen geweest

Volgens Pearl Dykstra, emeritus hoogleraar sociologie aan de Erasmus Universiteit, doen oudere mensen zonder kinderen in Nederland het over het algemeen prima. ‘Vooral voor de mensen die altijd al alleen zijn geweest, die ook geen partner hebben. Dit zijn bijvoorbeeld vrouwen die nu al weten wat ze met Kerstmis doen, die denken: ik moet mijn financiën, mijn verzekeringen en mijn sociale netwerk goed op orde hebben. Ze hebben vaak hun hele leven gewerkt en zijn meer gewend om zorg in te kopen.’

Intensieve zorg kantelpunt

Er is een belangrijk kantelpunt, zegt Dykstra in Volkskrant magazine: als mensen langdurige, intensieve zorg nodig hebben. ‘Dan worden familieleden belangrijker. ‘Dagelijkse zorg is iets wat vrienden en buren niet zo snel verlenen, en dat soort hulp is ook moeilijker te aanvaarden. Je ziet dan ook dat kinderlozen meer gebruikmaken van overheidssteun, zoals de Wmo.’