Boete op samenwonen, past dat nog wel?

De AOW-uitkering lijkt het toonbeeld van eenvoud, maar is in de praktijk complex, schrijft NRC. Het onderscheid tussen alleenwonenden en ‘woningdelers’ veroorzaakt onzekerheid bij AOW’ers, levert extra werk op voor de uitkeringsinstantie én heeft een nadelig effect op de woningmarkt.

Honderden ambtenaren zijn continu bezig met het onderzoeken van de leefsituatie van AOW’ers als Kruyt. De instantie die deze uitkeringen verstrekt, de Sociale Verzekeringsbank (SVB), voelt er ongemak bij, zegt bestuurder Diana Starmans in NRC. “Dit is niet houdbaar.”

Moeilijk uitlegbaar

De AOW kent sinds 1957 een onderscheid tussen gehuwden en ongehuwden. Maar inmiddels zijn er al meer dan twintig samenleefvormen die de SVB regelmatig tegenkomt, zegt Starmans. Samenwonende vrienden, mantelzorgers, grootouder en kleinkind. Steeds moet weer bepaald worden welk bedrag de aanvragers krijgen: het hoge of het lage. En dat leidt soms tot moeilijk uitlegbare uitkomsten, zegt Starmans.

Eén AOW-bedrag voor iedereen

Hoewel minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken, NSC) en zijn voorgangers al jaren onderzoeken of de AOW eenvoudiger kan worden, lijkt volgens NRC de kans klein dat dit een vergaande versimpeling wordt. Het makkelijkste zou zijn, zegt Starmans, als er één AOW-bedrag komt voor iedereen. “Dan heb je dit soort dilemma’s niet meer.”

Politiek kansloos

Maar alle samenwonende AOW-ontvangers het hoge bedrag geven, is duur. Het kabinet zou er op termijn een astronomische 10 miljard euro per jaar extra aan kwijt zijn. Ook het alternatief lijkt politiek kansloos: het bedrag voor alleenstaande AOW’ers verlagen. Van Hijum zoekt volgens NRC nu een oplossing waarbij het onderscheid tussen alleenstaande en samenwonende AOW’ers blijft bestaan, maar waarbij de SVB niet meer zoveel hoeft te controleren.

Maatschappelijke winst

Het samenvoegen of versimpelen van de twee AOW-bedragen zou het werk van de SVB een stuk simpeler maken, zegt Starmans. Maar de maatschappelijke winst zou nog groter kunnen zijn, denkt ze. Het lagere AOW-bedrag zou je volgens haar kunnen zien als een ‘boete op samenwonen’. Past dat nog wel bij de maatschappij van vandaag?

Waar zijn we mee bezig?

Want ja, mensen die hun vaste lasten delen, zijn goedkoper uit dan alleenwonenden. “Maar uiteindelijk is de AOW een individuele uitkering. Nederland is vrij uniek door de hoogte ervan te laten afhangen van de leefvorm.” Het tekort aan woningen en mantelzorgers is groot, zegt Starmans. “Veel mensen zijn eenzaam. Als wij hen dan belemmeren om hun woning te delen, waar zijn we dan eigenlijk mee bezig?”